प्रत्येक वर्षी १ ऑगस्ट रोजी ‘वर्ल्ड वाईड वेब डे’ साजरा केला जातो. हा दिवस इंटरनेटचा एक महत्त्वाचा भाग असलेल्या ‘वर्ल्ड वाईड वेब’च्या जन्माचे स्मरण करून त्याच्या उपयुक्ततेचे, प्रभावाचे आणि व्यापकतेचे उत्सव म्हणून मानला जातो. आज जगभरात माहितीचा मुक्त प्रवाह शक्य होण्यामागे वेबचे योगदान अमूल्य आहे. विज्ञान, शिक्षण, व्यापार, मनोरंजन आणि सामाजिक संवाद यासाठी वेब एक अपरिहार्य साधन बनले आहे.
वर्ल्ड वाईड वेब म्हणजे काय?
‘World Wide Web’ किंवा WWW, हे इंटरनेटवरील एक विशाल माहिती जाळे आहे. ब्राउझर (जसे Chrome, Firefox) वापरून आपण वेबपृष्ठांवर (web pages) माहिती शोधू शकतो, वाचू शकतो, बघू शकतो आणि इतरांशी संवाद साधू शकतो. हे वेबपृष्ठ एकमेकांना हायपरलिंक (hyperlink) च्या माध्यमातून जोडलेले असतात. यामुळेच माहितीचा शोध घेणे आणि एकमेकाशी जोडणे अतिशय सोपे झाले आहे.
वर्ल्ड वाईड वेबचा इतिहास
१९८९ मध्ये टिम बर्नर्स-ली (Tim Berners-Lee) या ब्रिटिश संगणक वैज्ञानिकाने वर्ल्ड वाईड वेबची संकल्पना मांडली.
त्यावेळी ते CERN (European Organization for Nuclear Research) येथे काम करत होते.
वेगवेगळी माहिती आणि संशोधन डेटा एका जागी आणण्याच्या उद्देशाने त्यांनी ही प्रणाली तयार केली.
१९९० मध्ये पहिला वेब ब्राउझर तयार झाला आणि १९९१ मध्ये वर्ल्ड वाईड वेब सर्वांसाठी खुले झाले.
WWW चे तंत्रज्ञान घटक
वर्ल्ड वाईड वेब चालण्यासाठी तीन मुख्य घटक आवश्यक असतात:
1. HTML (HyperText Markup Language) – वेबपृष्ठ तयार करण्याची भाषा.
2. URL (Uniform Resource Locator) – प्रत्येक वेबपृष्ठाचा अद्वितीय पत्ता.
3. HTTP (HyperText Transfer Protocol) – माहिती पाठवण्याचा व मिळवण्याचा नियम.
वेबचा प्रभाव आणि उपयोग
वर्ल्ड वाईड वेबमुळे जग एका क्लिकवर आले आहे. खाली त्याचे काही प्रमुख फायदे दिले आहेत:
शिक्षण: डिजिटल शिक्षण, ई-लर्निंग पोर्टल्स, ऑनलाइन क्लासेस.
व्यापार: ई-कॉमर्स, डिजिटल मार्केटिंग, जागतिक व्यापार.
सामाजिक संवाद: सोशल मीडियाद्वारे संपर्क, ब्लॉगिंग, व्हिडीओ कॉल्स.
माहितीचा साठा: विकिपीडिया, शैक्षणिक वेबसाइट्स, शोधनिबंध.
मनोरंजन: YouTube, OTT प्लॅटफॉर्म्स, ऑनलाइन गेम्स.
वर्ल्ड वाईड वेब डे का साजरा करावा?
वेबमुळे जगभरातील नागरिक, सरकारे, संस्था आणि विद्यार्थी यांना मुक्त आणि त्वरित माहितीचा प्रवेश मिळतो.
हा दिवस वेबच्या लोकशाहीकरण, संवादक्षमता आणि समावेशकतेच्या योगदानाची आठवण करून देतो.
आपल्या जीवनात त्याचे महत्त्व अधोरेखित करताना, वेबसुरक्षेची जाणीव देखील आवश्यक आहे.
वेब सुरक्षिततेची गरज
वेबचा वापर करताना गोपनीयता, माहितीची सुरक्षा आणि बनावट माहिती याबाबत दक्षता घेणे आवश्यक आहे. त्यामुळेच सायबर सुरक्षा, पासवर्ड सुरक्षीतता, विश्वसनीय स्रोतांवर विश्वास ठेवणे आवश्यक बनते.
निष्कर्ष
‘वर्ल्ड वाईड वेब डे’ हा केवळ एक तांत्रिक साधनाच्या यशाचा उत्सव नाही, तर माणसाला ज्ञान, संवाद आणि जागतिक बांधिलकीने जोडणाऱ्या माध्यमाचे गौरवदिन आहे. आधुनिक जगात वेबशिवाय जीवनाची कल्पनाही अशक्य झाली आहे. याचा उपयोग सुजाण नागरिक म्हणून करताना आपल्याला त्याचे सदुपयोग आणि जबाबदारी दोन्ही लक्षात ठेवावी लागेल.
वेब हे ज्ञानाचे द्वार आहे – त्याचा वापर ज्ञान वाढवण्यासाठीच व्हावा
( संकलन गजानन कॉम्प्युटर्स पारध)
